Zaćma to jedna z najczęstszych chorób oczu dotykających psy w podeszłym wieku, choć może wystąpić również u młodszych zwierząt. Schorzenie to polega na zmętnieniu soczewki oka, co prowadzi do stopniowego pogorszenia wzroku, a w zaawansowanych przypadkach nawet do ślepoty. Dla właścicieli psów kluczowa jest umiejętność rozpoznania wczesnych objawów zaćmy oraz wiedza na temat dostępnych metod leczenia. W tym artykule przedstawimy kompleksowe informacje dotyczące zaćmy u psów – od pierwszych symptomów, przez diagnostykę, aż po możliwości terapeutyczne.
Czym jest zaćma u psa?
Zaćma (katarakta) to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka, która w normalnych warunkach powinna być przezroczysta. Soczewka odpowiada za skupianie promieni świetlnych na siatkówce, umożliwiając wyraźne widzenie. Gdy soczewka mętnieje, przepuszcza mniej światła do wnętrza oka, co skutkuje pogorszeniem ostrości widzenia.
Zaćma u psów może rozwijać się w różnym tempie – od powolnego, trwającego latami procesu, po szybko postępujące zmętnienie prowadzące do utraty wzroku w ciągu kilku miesięcy.
Zmętnienie może obejmować całą soczewkę lub tylko jej część. W zależności od lokalizacji i rozległości zmian rozróżniamy zaćmę:
- Jądrową – dotyczącą centralnej części soczewki
- Korową – obejmującą zewnętrzne warstwy
- Podtorebkową – zlokalizowaną tuż pod torebką soczewki
- Całkowitą – gdy zmętnienie obejmuje całą soczewkę
Przyczyny zaćmy u psów
Zaćma u psów może mieć różnorodne podłoże. Do najczęstszych przyczyn należą:
Czynniki genetyczne – niektóre rasy psów są szczególnie predysponowane do rozwoju zaćmy dziedzicznej. Należą do nich m.in.: Cocker Spaniel, Boston Terrier, Pudel, Retriever, Owczarek Niemiecki czy Sznaucer Miniaturowy.
Cukrzyca – jest jedną z najczęstszych przyczyn zaćmy nabytej u psów. Wysokie stężenie glukozy we krwi prowadzi do zmian w soczewce, które mogą szybko postępować.
Proces starzenia – zaćma starcza (senilna) pojawia się naturalnie u starszych psów jako element procesu starzenia się organizmu.
Urazy – uszkodzenia mechaniczne oka mogą prowadzić do rozwoju zaćmy pourazowej.
Stany zapalne – długotrwałe zapalenie błony naczyniowej oka może skutkować zmętnieniem soczewki.
Toksyny – niektóre substancje toksyczne mogą uszkadzać soczewkę i przyczyniać się do rozwoju zaćmy.
Objawy zaćmy u psa
Rozpoznanie wczesnych objawów zaćmy może być wyzwaniem dla właścicieli psów, ponieważ zwierzęta doskonale adaptują się do stopniowej utraty wzroku. Wczesne wykrycie zmian w oczach pupila może znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia. Oto najczęstsze symptomy, na które warto zwrócić uwagę:
Zmętnienie źrenicy – najbardziej charakterystycznym objawem jest białawe, szarawe lub niebieskawe zmętnienie widoczne w obrębie źrenicy. Na początku może być subtelne, ale z czasem staje się wyraźniejsze.
Zmiany w zachowaniu psa:
- Niepewność podczas poruszania się, zwłaszcza w nowym otoczeniu
- Potykanie się o przedmioty
- Niechęć do skoków (np. na kanapę, do samochodu)
- Trudności w łapaniu rzucanych zabawek
- Wpadanie na meble lub ściany, szczególnie po przestawieniu ich
Reakcja na światło – psy z zaćmą mogą wykazywać zwiększoną wrażliwość na światło lub przeciwnie – słabiej reagować na bodźce wzrokowe.
Zmiany w wyglądzie oczu – oprócz zmętnienia źrenicy można zaobserwować zaczerwienienie spojówek, zwiększone łzawienie lub częste mruganie.
Warto pamiętać, że nie każde zmętnienie oka to zaćma. Podobne objawy może dawać jądrowa skleroza (stwardnienie) soczewki, która jest normalnym procesem starzenia się i zazwyczaj nie prowadzi do utraty wzroku.
Diagnostyka zaćmy u psów
Prawidłowa diagnoza zaćmy powinna być postawiona przez lekarza weterynarii, najlepiej specjalistę okulistyki weterynaryjnej. Nigdy nie należy samodzielnie diagnozować i leczyć problemów z oczami u psa. Profesjonalna diagnostyka obejmuje:
Badanie okulistyczne – lekarz ocenia przezroczystość soczewki i innych struktur oka za pomocą specjalnego oświetlenia.
Oftalmoskopia – badanie dna oka pozwalające ocenić stan siatkówki i nerwu wzrokowego.
Badanie ultrasonograficzne oka – szczególnie przydatne w przypadkach zaawansowanej zaćmy, gdy bezpośrednia ocena tylnego odcinka oka jest niemożliwa.
Elektroretinografia (ERG) – badanie funkcji siatkówki, kluczowe przed podjęciem decyzji o operacji zaćmy.
Dodatkowo lekarz może zalecić badania krwi, szczególnie w kierunku cukrzycy, która często towarzyszy zaćmie.
Jak odróżnić zaćmę od jądrowej sklerozy?
Jądrowa skleroza soczewki to naturalne zjawisko związane z wiekiem, które często bywa mylone z zaćmą. Różnice między nimi to:
- W jądrowej sklerozie zmętnienie ma niebieskawoszary odcień, podczas gdy zaćma daje bardziej białawe lub mleczne zmętnienie
- Skleroza nie upośledza znacząco widzenia, zaćma prowadzi do pogorszenia wzroku
- Przy sklerozie można zazwyczaj dostrzec dno oka podczas badania, przy zaćmie często jest to niemożliwe
Leczenie zaćmy u psa
Obecnie jedyną skuteczną metodą leczenia zaćmy u psów jest zabieg chirurgiczny. Nie istnieją leki, krople czy suplementy, które mogłyby odwrócić proces zmętnienia soczewki, mimo że na rynku można znaleźć produkty reklamowane jako pomocne w leczeniu zaćmy.
Operacja zaćmy u psa
Najczęściej stosowaną metodą chirurgicznego leczenia zaćmy jest fakoemulsyfikacja z wszczepieniem sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Zabieg ten polega na:
- Wykonaniu małego nacięcia w rogówce
- Rozdrobnieniu zmętniałej soczewki za pomocą ultradźwięków
- Odessaniu rozdrobnionego materiału
- Wszczepieniu sztucznej soczewki (w większości przypadków)
Operacja przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym i trwa zazwyczaj od 30 do 60 minut. Skuteczność zabiegu jest wysoka – około 90% operowanych psów odzyskuje wzrok. Sukces zabiegu zależy od wielu czynników, w tym od stanu siatkówki i nerwu wzrokowego oraz ogólnego stanu zdrowia psa.
Kwalifikacja do zabiegu – nie każdy pies z zaćmą może być operowany. Przeciwwskazaniami mogą być:
- Zaawansowane choroby siatkówki
- Jaskra
- Przewlekłe stany zapalne oka
- Poważne choroby ogólnoustrojowe
- Zaawansowany wiek zwierzęcia
Opieka pooperacyjna obejmuje:
- Regularne podawanie kropli przeciwzapalnych i antybiotykowych
- Noszenie kołnierza ochronnego przez psa
- Ograniczenie aktywności fizycznej
- Regularne kontrole u lekarza weterynarii
Życie z psem z zaćmą
Jeśli operacja nie jest możliwa lub właściciel zdecyduje się na nią nie decydować, należy zapewnić psu z zaćmą odpowiednie warunki:
- Nie zmieniać układu mebli w domu
- Zabezpieczyć niebezpieczne miejsca (schody, basen)
- Podczas spacerów używać smyczy, unikać nieznanych terenów
- Komunikować się z psem głosem, zapachem i dotykiem
- Nie podchodzić do psa nagle, zawsze uprzedzać go o swojej obecności
Psy z zaćmą mogą prowadzić szczęśliwe życie, ponieważ doskonale kompensują utratę wzroku innymi zmysłami – węchem i słuchem. Warto pamiętać, że dla psa najważniejsza jest bliskość opiekuna i poczucie bezpieczeństwa, a nie doskonały wzrok.
Profilaktyka zaćmy u psów
Całkowite zapobieganie zaćmie nie zawsze jest możliwe, szczególnie w przypadku form dziedzicznych czy związanych z wiekiem. Można jednak podjąć działania zmniejszające ryzyko lub opóźniające rozwój schorzenia:
- Regularne badania okulistyczne, szczególnie u psów ras predysponowanych – zaleca się coroczne kontrole u psów powyżej 7. roku życia
- Kontrola cukrzycy – utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi
- Ochrona oczu przed urazami
- Zbilansowana dieta bogata w antyoksydanty
- Unikanie hodowli psów z dziedziczną zaćmą
Zaćma u psów to poważne schorzenie, które wymaga fachowej opieki weterynaryjnej. Wczesne rozpoznanie objawów i właściwa diagnoza dają największe szanse na skuteczne leczenie i zachowanie wzroku zwierzęcia. Niezależnie od wybranej metody postępowania, psy z zaćmą mogą prowadzić pełne i aktywne życie przy odpowiednim wsparciu swoich opiekunów. Pamiętajmy, że regularne kontrole weterynaryjne to podstawa profilaktyki zdrowotnej, która pozwala na wczesne wykrycie nie tylko zaćmy, ale także innych schorzeń oczu.